مقدمه مترجم: دکتر جلال راعی

دانشجوی دکتری مدیریت استراتژیک بودم و در حال نوشتن تز دکتری. موضوع پایان نامه طراحی الگوی راهبردی مدیریت کیفیت در صنعت هوایی بود. چه حرف تازه‌ای برای گفتن داشتم؟ نه تنها همه گفتنی‌ها گفته شده بود بلکه همه آنها جامه عمل نیز پوشیده بودند.

چندین سال قبل با جمعی از دوستان و همکاران در قالب تدوین استانداردهای ملی شش استاندارد قابلیت اطمینان را کار کرده بودیم و همان کار مبنایی برای ایجاد شرکتی با نام قابلیت اعتماد توازن شد. تدوین استاندارد تقریبا تنها فعالیت حرفه‌ای شرکت بود. بازاریابی برای استقرار و پیاده‌سازی استانداردهای قابلیت اطمینان در صنایع مختلف در کشور راه به جایی نبرد!. کمیته فنی متناظر 56IEC/TC با عنوان سیستم‌های مدیریت قابلیت اعتماد را تشکیل دادیم و دفتر شرکت نیز دبیر خانه این کمیته فنی متناظر شد. بنابراین یکی از کارهای رایج در شرکت مطالعه پیشنهادهای متخصصین و کارشناسان قابلیت اطمینان سایر کشورها بود که حق اظهار نظر و رای برای تدوین و تصویب استانداردها را داشتند. به مرور استانداردهای این حوزه را شناسایی کرده و سپس آنها را برای تدوین به سازمان ملی استاندارد پیشنهاد کردیم. تلاش تقریبا سه ساله همکاران و اینجانب به تدوین حدود هشتاد استاندارد ملی در حوزه قابلیت اعتماد (قابلیت اطمینان، قابلیت نگهداری و پشتیبانی لجستیکی) در سه سطح مدیریت، فرایند و فنون منجر شد.

با این پشتوانه دانشی به این نتیجه رسیده بودم که کیفیت جدای از همه تعاریفی که دانشمندان و متخصصان این زمینه ارائه کردند در صنعت هوایی و فضایی یعنی قابلیت اطمینان و قابلیت اطمینان یعنی کیفیت در حوزه زمان. اما باید مرجعی برای این ادعا خود پیدا می‌کردم و موضوع پایان نامه نظریه پردازی در این زمینه نبود بلکه طراحی الگو بود. تا این که در کتابخانه دانشگاه به طور اتفاقی به این کتاب که در پیش روی دارید یعنی کتاب مدیریت سلامت سیستم با کاربردهای هوافضایی برخوردم. در بخش تضمین کیفیت مطلبی که به دنبال آن بودم را یافتم و این نتیجه چند ماه مطالعه اکتشافی من بود. با مرور بیشتر بخش‌ها و فصل‌های کتاب آن را بسیار گرانبها یافتم. پس از برطرف شدن دغدغه‌های اولیه، بخش‌های نخست کتاب که به جنبه‌های مدیریتی و سیستمی پرداخته بود برای من جذاب‌تر می‌نمودند چرا که در رشته مدیریت در حال گذراندن تز بودم.

قابلیت اعتماد با وصفی‌های قابلیت اطمینان، قابلیت نگهداری و پشتیبانی لجستیکی رشته جدیدی در دنیا نیست اما در کشور ما ایران تقریبا رشته جدیدی است و به جز در رشته برق گرایش قدرت در سایر رشته کمتر محلی از اعراب دارد. با توجه با این مهم که کشور به طراحی و ساخت سامانه‌ها و فناوری‌های با فناوری بالا و پیچیده (هوافضایی، هسته‌ای، صنایع دریایی و غیره) ورود پیدا کرده است عدم توجه به فناوری‌های نرم و سیستمی، تلاش مهندسان را یا با شکست مواجه ساخته و یا هزینه تمام شده را برای کشور بسیار گران خواهد کرد.کتاب مدیریت سلامت سیستم تنها به جنبه‌های فنی و روش های تحلیلی این رشته نپرداخته بلکه بیشتر به جنبه های سازمانی، مدیریتی، سیستمی، ارتباط و حوزه‌های شناختی پرداخته است زیرا بر این باور است که بسیاری از مشکلات فنی، حوادث و رخدادهای بزرگ مانند حوادث سفینه فضایی کلمبیا، چلنجر و دیگر سوانح هوایی در دنیا بیشتر ریشه در جنبه‌های غیر فنی دارد. به طور مثال خطا‌ها و اشتباهات یک نسل از کارکنان در نسل بعدی تکرار نمی‌شود بلکه در شکل‌های دیگر از اشتباهات و خطاها بروز و ظهور می‌یابند و این تعارض سازمانی بین کارکنان قدیم و جدید را به دنبال خواهد داشت که در واقع یک مسئله سازمانی و شناختی است نه یک مسئله فنی صرف.

از این رو کتاب مدیریت سلامت سیستم وجوه مختلفی دارد و چون حوزه‌های گوناگونی را در بر می‌گیرد طیف وسیعی از رشته‌ها و تخصص‌ها مخاطب کتاب می‌باشند. این کتاب طی پنج سال توسط بیش از چهل تن از متخصصان و دانشمندان دخیل در مراکز تحقیقاتی و پروژه‌های سازمان ملی فضایی آمریکا (ناسا) نگاشته شده است و توسط پنج تن از اساتید این حوزه ویراستاری علمی شده است. کتاب از شش بخش و سی‌و‌هشت فصل تشکیل شده است.

ترجمه این اثر از برای مترجم چالش‌هایی را به همراه داشته است که احتمالا برای خواننده کل کتاب قابل ملاحظه خواهد بود. اول آن که کتاب در زمینه‌ها و رشته‌های مختلف نگاشته شده است. دوم آن هر فصل کتاب توسط نویسندگان مجزا نوشته شده است. از این رو شاید با متن و خوانش یکنواخت و یک‌دستی مواجه نشویم که با توجه به سبک نگارش نویسندگان به طبع این گوناگونی در متن کاملا مشهود خواهد بود. سوم آن که به دلیل حجم زیاد کتاب، انتشار آن در یک جلد میسر نبود بنابراین کتاب در دو جلد هر کدام با سه بخش منتشر می‌شود.

بزرگترین ره‌آورد این اثر ایجاد مرکز پژوهشی پایش سلامت سیستم در دانشگاه علوم و فنون هوایی شهید ستاری و انجام پروژه های مطالعاتی و تحقیقاتی در این مرکز است. یکی از برنامه های آتی مرکز، گردآوردن متخصصان این حوزه برای تشکیل مجدد کمیته فنی متناظر 56IEC/TC است که متاسفانه در حال حاضر غیر فعال می‌باشد. همچنین این مرکز در نظر دارد در صورت اجماع اساتید، متخصصین، کارشناسان در سازمان‌ها و نهادهای ذیربط انجمن مهندسی قابلیت اعتماد را در کشور تاسیس نماید.

در پایان جا دارد از کلیه کسانی که در ترجمه و انتشار این اثر سهم شایانی داشتند و به یاری اینجانب شتافتند کمال سپاسگزاری و تشکر را ابراز نمایم: در بخش ترجمه سرکار خانم صدف حکیمی‌زاده، در بخش واژه‌گزینی همکارانم در مرکز پژوهشی پایش سلامت سیستم و دانشکده هوافضای دانشگاه علوم و فنون هوایی شهید ستاری، در بخش صفحه آرایی و شکل‌های کتاب جناب آقای محمود واصلی خباز، در بخش طراحی جلد جناب آقای سجاد ساکیانی و سایر همکاران در انتشارات دانشگاه هوایی. بی‌شک هیچ اثری خالی از اشکال و ایراد نیست خوانندگان بر اینجانب منت گذارند اشکالات و پیشنهادات را به آدرس الکترونیکی raee.jalal@yahoo.com و یا به ناشر اطلاع دهند.